Waarom vormt stikstof een politiek probleem?
Elke lidstaat van de Europese Unie moet haar natuurgebieden in goede staat krijgen tegen 2050. Maar in Vlaanderen zijn we tot nog toe over de hele lijn gebuisd. En dat heeft vooral te maken met stikstofneerslag in die natuurgebieden. Een voorlopig stikstofkader, dat is uitgewerkt door ex-minister Joke Schauvliege (CD&V), moest die stikstofneerslag binnen de perken houden. Maar in februari van dit jaar verklaarde een rechter dat stikstofkader onwettig: een nieuwe kippenstal in Kortessem, dicht bij een natuurgebied, kreeg toch geen vergunning.
Onlangs heeft de Raad van State ook de vergunning voor een ruil van landbouwgronden in Gooik afgekeurd, terwijl die politieke goedkeuring had gekregen. Daarmee komt zowat elk nieuw landbouw- of industrieproject in de buurt van natuurgebieden onder druk te staan: de rechter kan vergunningen afkeuren omdat er geen sluitend stikstofkader meer is. Huidig omgevingsminister Zuhal Demir (N-VA) probeert binnen de Vlaamse regering nu een nieuw stikstofakkoord te sluiten.
Is stikstof dan zo slecht voor de natuur?
Vlaanderen stoot enorm veel stikstof uit. Vooral de Vlaamse land- en tuinbouw en het verkeer zijn boosdoeners. Dat is uiteraard slecht voor de luchtkwaliteit. Maar het is ook slecht voor natuurgebieden, want stikstof daalt neer uit de lucht. Ammoniak - voornamelijk afkomstig uit de landbouw - daalt sneller neer dan andere stikstofverbindingen, die voornamelijk door de industrie worden uitgestoten. Dat maakt dat maar liefst 78 procent van de binnenlandse stikstofneerslag uit de landbouw komt. Een deel van de stikstofneerslag komt hier aanwaaien uit onze buurlanden. Maar hen met de vinger wijzen hoeft zeker niet, want Vlaanderen stoot drie keer meer stikstof uit naar het buitenland dan wij binnen krijgen. Door de gigantische lading stikstof is ongeveer 80 procent van onze natuurgebieden in slechte staat.
Welke maatregelen kan de politiek nemen?
Aangezien de landbouw instaat voor het grootste aandeel in stikstofneerslag, is het niet onlogisch dat het politieke vizier vooral op die sector gericht staat. Al zal een nieuw stikstofkader ook een impact hebben op vergunningen in de industrie. De Vlaamse regering heeft een veertiental scenario´ s met maatregelen laten uitrekenen. Volgens onze informatie is in elk scenario een plan opgenomen om de piekbelasters - zogenaamde rode of oranje bedrijven in de buurt van natuurgebied - aan banden te leggen of zelfs te laten sluiten. Daarnaast komen er sowieso maatregelen voor heel Vlaanderen om de algemene uitstoot te doen dalen. Luchtwassers verplichten in stallen is daar bijvoorbeeld een optie. Én er komen wellicht ook specifieke maatregelen voor bepaalde gebieden waar stikstof al lelijk heeft huisgehouden, zoals de Noorderkempen en de grensstreek tussen Oost- en West-Vlaanderen.
Waarom ligt dit dossier zo gevoelig?
In dit dossier moet de Vlaamse regering natuur, economie en landbouw zien te verzoenen. Dat is niet eenvoudig. N-VA wil een grote inspanning van de landbouw. De veestapel afbouwen is voor de partij bijvoorbeeld absoluut geen taboe. Voor coalitiepartner CD&V ligt dat allemaal veel gevoeliger, gezien hun historische verwevenheid met de landbouwsector en de Boerenbond. De boeren kwamen vorige woensdag trouwens al op straat om te betogen. Een compromis vinden tussen N-VA en CD&V zal volgens betrokken bronnen nog veel overleg vragen. Wellicht raken ze er deze week nog niet uit. Over één ding zijn ze het wel al eens: getroffen boeren zullen financiële ondersteuning krijgen van de overheid.