Vlaanderen is een stikstofarrest rijker. Na het eerste arrest van februari dit jaar, waarbij de Raad voor Vergunningsbetwistingen de vergunning voor een kippenstal in Kortessem vernietigde, trekt nu de Raad van State een streep door een geplande ruilverkaveling in Gooik. De Raad vernietigt het besluit van voormalig minister van Omgeving Koen Van den Heuvel (CD&V), die de ruilverkaveling in juli 2017 nuttig had verklaard. Ook hier weer is stikstof het voornaamste bezwaar.

Bruegellandschap

De ruilverkaveling in Gooik zou de grootste ooit in Vlaanderen worden. Het gaat over 7.500 percelen, goed voor 3.000 hectare grond. Een ruilverkaveling herverdeelt gronden om grotere aaneengesloten landbouwpercelen te kunnen creëren. Het project was begroot op 16,9 miljoen euro, waarvan 12,7 miljoen aan Vlaamse subsidies.

Maar het project is omstreden en zorgt al jaren voor discussies. Natuurpunt Pajottenland trok met een uitgebreid vernietigingsverzoek naar de Raad van State. Daarin betoogt het dat een grootschalig landbouwproject niet past in de maat van het fragiele Pajotse Bruegellandschap met zijn hagen, knotbomen en poelen, waar natuur en landbouw nauw verweven zijn. Daarnaast stelt Natuurpunt dat de negatieve impact op nabijgelegen beschermde natuur niet voldoende is onderzocht.

´ Als je grotere percelen creëert waarop aan industriële landbouw wordt gedaan, heeft dat een impact op de bemesting en de stikstofuitstoot´ , zegt milieujurist Hendrik Schoukens, die als advocaat voor Natuurpunt optreedt in deze zaak. ´ Dat is nooit onderzocht. In het milieueffectenrapport werd verwezen naar het voorlopige stikstof- kader uit 2016 (PAS), en naar de definitieve plannen die in de maak waren. Men ging ervan uit dat stikstof geen obstakel was. Zolang er geen definitieve stikstofregeling was, hoefde men zich er niet al te veel zorgen over maken.´

Hallerbos

Die redenering werd aan flarden geschoten met het arrest over de Limburgse kippenstal. Dat maakte brandhout van de voorlopige PAS, die in strijd was met de Europese regelgeving en een te hoge belasting op natuurgebieden mogelijk maakte. De Raad van State verwijst in zijn arrest van vorige vrijdag expliciet naar het stikstofarrest van 15 februari. Ook hier, stelt de Raad, kan niet met zekerheid besloten worden dat het project geen bijkomende stikstofdruk geeft op nabijgelegen natuurgebieden. Die zou niet alleen komen van de landbouwactiviteiten, maar ook van enkele geplande nieuwe wegen, een parking en een uitkijktoren.

Concreet gaat het over het door Europa beschermde Natura-2000-gebied Kesterheide - dat deel uitmaakt van het grotere gebied van het Hallerbos - en het Neigembos, onderdeel van de Bossen van de Vlaamse Ardennen. In beide gebieden is de kritische stikstofdrempel overschreden. Om ze in stand te houden mag er van Europa geen stikstof meer bij.

Vogelvrij

´ Het is veelzeggend dat de Raad van State het arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen expliciet volgt´ , zegt Schoukens. ´ Dit bevestigt dat het voorlopige stikstofkader onwettig is. Bovendien stelt de Raad dat het alternatief van kleinschalige landbouw te weinig is onderzocht. Dat geeft de natuurbeweging een juridische hefboom om te stellen dat, los van stikstof, de impact van grootschalige landbouw op de omgeving te groot is.´

Het arrest verhoogt de druk op de Vlaamse regering om vaart te maken met een definitief kader. In het huidige juridische vacuüm is elk bouw-, landbouw of industrieel project waar stikstof bij komt kijken, potentieel vogelvrij. ´ Het bewijst dat we snel tot een doortastende en wetenschappelijk robuuste regeling moeten komen´ , zegt de woordvoerder van de bevoegde Vlaamse minister Zuhal Demir (N-VA). Demir hoopt in de komende weken te landen met een voorstel, dat nadien in openbaar onderzoek gaat.

Voor Michel Doomst, de afscheidnemende CD&V-burgemeester van Gooik, is dit een streep door de rekening. Hij blijft ervan overtuigd dat het een evenwichtig plan was dat de kwaliteit van de open ruimte zou verbeteren. ´ Wij zijn het slachtoffer van het uitblijven van een definitieve wetgeving. Maar we geven niet op. We gaan zien waar we kunnen bijsturen.´

Dat industriële bedrijven op grote percelen te zwaar ingrijpen op het Pajotse landschap, vindt Doomst een moeilijk argument. ´ De familiale landbouw moet leefbaar blijven. Jonge boeren willen groeien en een volwaardig bedrijf uitbouwen. We moeten nagaan hoe we economie en ecologie kunnen verzoenen binnen de maat van ons landschap.´