Guuëks
Wannes woenjn op d' Â, mei ze moêder, ien 'n érm èùzeken.
En rèèk woeëre ze niê, want z' ôte zwét bruuëd. En moêderken â moeë ieën moesj vui de moude én Wannes â allieën 'n aate flotje vui ze pleziêr. En tegoeër ân ze 'n môger gât ien 't stalleken én 'n vosse kiêk ien 't kiêkerekot.
En toch woeëre ze kontént mei uile lèèven.
Uiln èùzeken was fries ien de zoumer én wérm ien de wienjtjer. En alle dôgen dei de gât ui devuuërn vui e kénneke mélk te geiven én ouveranderdag lâ 't kiêken 'n â, as 't luukn.
En as 't kérmes was, dèèn bakn moêderken twieë pannekoeken: ieëne vui Wannes én ieëne vui uizelf…
Moeë Wannes koest ze geluuk niê, aj was niê kontént: aj druumn moeë van eitn én drienken én géljdj op zak. En ze moêder zâ em vantèèd ne kieë: "Och Wannes, lestert toch noeë goeje roeëd én blèèft tèùs. Ge kuuntj 't ienje van a geluuk niê!" En Wannes antwourn dèèn: "En gâ, moêderken, gâ koenjtj de wèèreld niê!"
Aj koest de wèèreld, aj. Want aj â ne kieë ien nen ammelak gezieng én geleizn va vèè én vremde lann. En 't ieë land ietjn Lékkergiêténgôpiêja. 't Ander was Niekskendoênénslôpiêja én 't dérde Gaadénzielverrôpiêja. En da spéljn ien zèè kop.
En op ne kieë zâ Wannes: "Iek bén wég!"
"Zérre gâ wég? " riêp ze moêder én 't ménsj kreig bekânst nen attak, " én woeë noeëtoê, astabliêft?"
- "Noeë de wèèreld", zâ Wannes, "iek wiel de wèèreld ziên!"
- "Zjuuëzes, Mariêja én Zjouzef!" riêp moêderken, "Jan lestert toch noeë mèè goeje roeëd én blèèf bâ a moêder!"
Moeë nieksken te doên. Wannes trok z'n dieke wérkskoênn oeën, pakn zèè stok èùt 'n oek, stôk e zwét bruuëd ien zèè ruuën nuisdoek én zâ: "Adjuû, moêder, adjuû!"
En moêderken skrieëvn uien nuisdoek vol, 't kiêken sniekn "kok - kok -kok" én de gât blatjn "Bèè!". Moeë Wannes liêt 'n 't oeën z'n ét niê kommen én vertrok.
Moeë derékt liêp moêderke leizn oeën 't kapélleken op de Késterwég, ne poeëternester ter ieëre van de Drâ Kuiniengen, da zén de patruuënèèlegen van al de vwajazjèùrs. En ze smékn de Drâ Kuiniengen vui twieë diengen: ten ieësn da ze Wannes goê zou-en bewoeërn én beskérmen op de boeën én ten twieëdn da ze Wannes ne kieë 'n goej lés zou-e lieërn.
En Wannes â goeje gank op. Aj zwiêrn mei zèè wandelstok va pleziêr én a zoenk:
"Vèè van iê doeë lèèt e land,
zjuust e lanneke noeë mèènn tand!
Lékkergiêténgôpiêja!
Niekskendoênénslôpiêja!
Gaadénzielverrôpieja!
Loeë én lékker én plezant,
Dat és me vâderland!"
En nô drâ dôgen kwamp Wannes oeën den oêver van 'n brieëd woeëter. En oeën 'n ouverkant van da woeëter zôg 'n 'n uuëge skaa woeë da ruuëk èùt kwamp.En da rouk lékker, oem te sméljtje va goestienk.
- "Dat és Lekkergiêténgôpiêja!" pâzn Wannes én a dei azuuë mei zèènn nuis oem bèèter te riêken, "koest ek doeë moeër ouver!"
't Woud was nog moeë èùtgesprouken of doeë stont névvest em ne skuuënn ieër, nen bieskop, mei ne wuute mantel oeën én ne zielvere mèèter op. En Wannes zèè mond viêl ouped van 't verskîetn.
- "Dag, mèè vrienjdj Wannes" zâ dânen bieskop, iek bén Sienjtj Melchior, ieën van de Drâ Kuiniengen. En gâ wieljtj ouver da woeëter?"
- "Jô 'k, Sienjtj Melchior" zâ Wannes al ewa mieër op ze gemak, "moeë 'k en ém gieë skiepken."
- "Iek zal a loeëte kiêzn tuusken e skiepken én e grosjel" zâ den èèlegen. "Iê és 't grosjel: doeë és iêt dat alleman vandoên èèt, dat iêderieën geift én da niêmand wieljtj oeënneimen. Wat és da?"
Wannes pâzn ne kieë nô én a vont da niê én a zâ: "Geif ma moeë e skiepken."
"Né dèèn!" zâ Sienjtj Melchior nogal ket én a stampn mei ze skuuê skoenjtjn teigen e potteken dat doeë lâ. En zie, 't potteke was veranderd ien'n kèùp mei e lôken as zèèl.
En Wannes sproenk ien de kèùp én vèèrn ouver 't woeëter noeë 't land va Lékkergiêténgôpiêja.
En tèùs bakn moêder twieë pannekoeken: ieëne vui uizelf én ieëne vui Wannes as 'n op 't oemverwachs tèùskwamp. Moeë Wannes en kwamp niê tèùs én moêder gôf de koek oeën 'n aa beidelés.
En Wannes vèèrn, vèèrn, vèèrn. En mei zèè stérken oeësoem zôt 'n ien 't zâl te blèèzn, te blèèze vui verèùt. Moeë ien ieëne kieë kwamp doeë ne gieël gruuëte vies da zèè kop èùt 't woeëter stôk én zâ: "Dag kèùp!" én a stoempn mei zèè snèùt teigen de kèùp. En Wannes, dâ wieljn belèèfd zéggen: "Dag vies!" Moeë de kèùp lâ al 't onderste bouven én Wannes ien 't woeëter: "Moêder!"
En Wannes spétteln én plasjn ien 't woeëter. Moeë almeinekieë kwamp Sienjtj Melchior vedroem bouven 't woeëter gevlougen én a riêp: "Johannes, grijp mijn staf vast!"
En Wannes pakn vast, moeë aj â pesiês ne gloejege kouterôk vastgepakt.
En vui dat 'n 't zelf wiest - want a was beizeg mei t' oesn én te kreggen én zaat woeëter èùt te spieëkeln - stont 'n op 't land, op Lékkergiêtegôpiêja!
En wa zag 'n doeë? Nen aa-e klèùznèèr mei ne poeëternester ien z'n ann én 'n tamme ékster op z'n skaa-ers. En Wannes zâ: "Iek ém iê va vèèrn kuikeruuëk gezieng én vatj gerouken."
- "Dat was de ruuëk va mén gebei-en én de ruik va m'n duign", antwourn de klèùznèèr.
- "Bén ek iê dèèn niê ien Lékkergiêtegôpiêja?" vroêg Wannes.
- "Lékkergiêtegôpiêja?" zâ de klèùznèèr, "iek kan da land niê!" En d' ékster skokn van 't laggen.
Wannes loenkn rond, oemuuëg én al alle kantn én a zôg ien de voetje nen bérg liegen. En as 'n bèèter loenkn, dèèn zôg 'n bouven op de kop van den bérg gruuëte uuëpen fèèn plemkes én blaa zâ én allemoeë zochte diengen, woeë da ne ménsj ien slopt gelék ne kuinieng. En Jan zâ: "Dat és Niekskendoênénslôpiêja! As ek doeë moeë koest gerôken!"
't Woud was nog niê kaad of doeë stont névvest em ne skuuënn ieër, nen bieskop, mei ne zielvere mantel én ne gaa-e mèèter op. Wannes verskout dat 'n gopn.
- "Dag vrienjdj Wannes", zâ den bieskop, iek bén Sienjtj Gaspâr, ieën van de Drâ Kuiniengen. En gâ wieljtj bouven op dân bérg?"
- "Jô 'k, Sienjtj Gaspâr", zâ Wannes belèèfd, "moeë 'k en ém gieën vluigers."
- "Iek zal a loeëte kiêzn tuusken e poeër vluigers én e grosjel", zâ den èèlegen, "én iê és 't grosjel: doeë és iêt dat alleman vandoên èèt, dat iêderieën geift én da niêmante wieljtj oeënlangen. Wat és dadde?"
Wannes pâzn ne momént nô én a vont et niê én a zâ: "Geif mâ moeër e poeër vluigers. "
Sienjtj Gaspâr pienkn 'n uuësken teigen de klèùznèèr, vreif ouver d' ékster én zie, dei ékster stont betuuëverd ien nen ârénd mei vluigers va zuuë brieëd.
- " Krept erop ! " kommandeirn den èèlegen.
En Wannes kroup erop. En den ârénd sleig z'n vluigers ouped én a vloug oemuuëg den bérg op van Niekskendoênénslôpiêja.
En tèùs bakn moêderken twieë pannekoeken, ieëne vui uizelf én ieëne vui Wannes as 'n toêvalleg tèùskwamp. Moeë Wannes kwamp niê tèùs én moêderke gôf de pannekoek wég oeën 'n aa beidelés.
En Wannes vloug, vloug, vloug. En mei z'n iêle zôt 'n te stampen teigen dânn ârénd, te stampen, te stampe vui verèùt.
Tot dat doeë ien ieëne kieë ne gruuëtn ârénd verbâkwamp én riêp: "Dag man te pjèèd!" En mei zèè stérken bék pakn aj Wannes bâ zèè kolei, efn em op én liêt em valn.
- "Moêder!"
En Wannes goenk ne gank. Moeë ien ieëne kieë kwamp Sienjtj Gaspâr dui de loecht gevlougen én a riêp: - "Wannes, pak mèè staf vast!"
En Wannes pakn vast , moeë …aj â wél 'n roeëzege slang vastgepakt. En ieë dat 'n 't zelf wiest, want zuuë a was zuuë beizeg mei te tèùmeln, stont 'n op de kop van den bérg Niekskendopênénslôpiêja! En wa zag 'n doeë? 'n Aa tuuëverés mei op ui-en érm ne zwétte koeëter.
- "Wa moej émmen?" zâ dei tuuëveres mei ui lange tann.
- "Bén ek iê op Niekskendoênénslôpiêja?" vroeg Wannes ewa benaat.
- "Watte!" riêp de tuuëverés, "Niekskendoênénslôpiêja? 'n Tuuëverés én ne zwétte koeëter slôpen nuuët niê!"
En de koeëter bleis én briesjn gelék e fléske spèùtwoeëter va kolèère.
En Wannes loenkn rond én oemuuëg én zôg ien ieëne kieë uuëg ien de loecht ne gruuëte gaa-en bol angen, zuuë moeë angen vuit epakken. "Dat és Gaadénzielverrôpiêja!" zâ Wannes, "koest ek doeë moeë gerôken!"
't Woud was nog niê kaad of doeë stont névvest em ne skuuënn ieër, nen bieskop, mei ne gaa-e mantel oeën én nen diêjamante mèèter op. Wannes verskout dat 'n gopn.
- "Dag vrienjdj Wannes", zâ den bieskop, "iek bén Sienjtj Baltazâr, ieën van de Drâ Kuiniengen. En gaa wieljtj doeë bouven op dâ gaa-en bol?"
- "Jô 'k, Sienjtj Baltazâr", zâ Wannes belèèfd, "moeë 'k en ém gieë vliêgmasjiem."
- "Iek zal aa e vliêgmasjiem geiven", zâ den èèlegen, "moeë uuk e grosjel én ge muigt kiêzn tuusken de twieë. Doeë és iêt dat alleman vandoên èèt, dat alleman geift én da niêmante wieljtj oeënlangen. Wat és dadde?"
Wannes pâzn ne momént nô én zâ : " Geif mâ moeë e vliêgmasjiem."
Sienjtj Baltzâr pienkn 'n uuësken teigen de tuuëverés, vreif ne kieë ouver de koeëter én zie, de koeëter stont betuuëverd ien e vliêgmasjiem mei vluigers én e stuûrwiêleken ien 't baksken.
- "Krept ien 't baksken" zâ den èèlegen. Wannes kroup ien 't baksken, dreit oeën stuûrwiêleken én vloug, vloug, vloug, oemuuëg noeë Gaadénzielverrôpiêja.
En tèùs bakn moêderken twieë pannekoeken, ieëne vui uizelf én ieëne vui Wannes as 'n per maluir tèùs kwamp. Moeë Wannes en kwamp niê tèùs én moêderke gôf de koek wég oeën 'n aa beidelés.
En Wannes vloug, vloug, vloug. En mei z'n ann op 't stuûrwiêl zôt 'n moeë te droeën, te droeën, te droeën vui erèùt. Tot dat er almeinekieë 'n almachtig gruuët vliêgmasjiem verbâvloug én 'n stém da riêp: "Dag man ien 't baksken!"
En 't bakske kreig ne stoemp én Wannes ze vliêgmasjiem tèùmeln 't onderstebouven én Wannes doeë-èùt…én noeë benéng!
- "Moêder!"
En Wannes goenk ne gank va rappegèèd. Moeë ien ieëne kieë kwamp Sienjtj Baltazâr dui de loecht gevlougen én a riêp: "Johannes, pak mijn staf vast!"
Wannes pakn én aj â wél nen briesjkende lieë vastgepakt. En ieë dat 'n zelf wiest - want zuuë was 'n oeën 't valn dat 'n bakânst ne knop ien z'n bieënn â - stont op de gaa-en bol, op Gaadénzielverrôpieja! En wa zôg 'n doeë? E manneke van nog gieë kniên uuëg, da mei 'n besselken beizeg was dâ gaa-en bol te skuûrn.
- "Es dat iê Gaadénzielverrôpiêja?" vroêg Wannes.
- "Watte?" skoeëterden da manneken, "Gaadénzielverrôpiêja? Ge zietj iê ien de moeën! En ziê moeë da ge aa wégmokt of iek pak aa bâ aa-en nék én iek smèèt aa noeë de stèèrn!"
Moeë Wannes was niê benaad va zuuë e moeënmanneken va ne kniên uuëg én a lachn lèùd. Moeë 't manneken stont op én stoempn den bessel ien Wannes ze geziecht, stielekes én rap, stoempsken nô stoempsken. En Wannes, natuûrlek, goenk achtrèùt, voetje vui voetjn. Moeë ieë voetjn te vèè. En ouver den bour van de moeën viêl Wannes achterwésouver én a viêl, viêl, viêl, kop ouver gat! En aj uuërn da duûvels manneken lagge va pleziêr.
En Wannes viêl moeë én viêl én viêl…
En tèùs bakn moêderke twieë pannekoeken, ieëne vui uizelf én ieëne vui Wannes as 'n per malhuir tèùskwamp.
En Wannes viêl bos et uuteken kapot, flak ien de koekepanne. En moêderke verskout. Z' érkoest Wannes én riêp: "Krèègt em azuuë tèùs!"
En Wannes dânn bleif e moménteke zietn ien dei panne. A was ket van oeësoem van 't blèèzn én aj â e mank bieën van 't valn. En dèèn stont 'n récht, gèèl van d' ârn, wuut van de bloem, ruuëd van blaadskap én a pakn ze moêderke vast én ze dânsn sômen, Wannes mei ze mank bieën én moêderke mei ui rematiek bieën. Ze dânsn tuusken de stuuken van uiln uuteken, terwèèlend da Wannes zoenk:
"Flak bâ iê doeë lèèt e land,
zjuust e landeken noeë mèènen tand.
Tèùs bâ moêder és 't plezant,
Datés me vâderland ! "
En as ze moej gedânst woeërn, zâ Wannes: "En naa moêderken, wiel ek aa e grosjel geiven. Doeë és iêt dat alleman vandoeng èèt, dat alleman geift én da niêmant wieljtj oeënlangen. Wat és dadde?"
En Wannes, dâ sjoekelèèr, pâzn da ze moêder ze grosjel niê zou groeën. Moeë moêderke lachn én zâ: "Wannes, aagt a uuëre goêd ouped." En Wannes lestern.
"Dat és goeje roeëd!" zâ moêderken.
" 't Es begot woeë!" riêp Wannes, da naa uuk wiest wat dat iêderieën vandoeng èèt, dat alleman geift én da niêmante wieljtj oeënpakken."
"En veral", zâ moêder, "as dâ goeje roeëd van aa èège moêder komt!"