Artikel
De Wateringen kan men niet los zien van hun historiek. Het is trouwens de enige instelling die uit het Ancien Regime overgebleven is uit de toenmalige bestuursinstellingen. Bedijking en waterbeheersing ontstonden in de twaalfde eeuw. Met de uitbreiding van de bevolking en het ontstaan van grote woonentiteiten werd het opvoeren van de landbouwproduktie en de houtwinning (als voornaamste energiebron en bouwmateriaal) een noodzaak. Uitbreiding van de bruikbare land- en bosbouwgebieden kon enkel door een doordacht beheer en beheersing van het watervolume in bepaalde gebieden. In die optiek sloegen de grondeigenaars de handen in mekaar en droegen ze solidair de kosten voor de gemeenschappelijke beveiliging van hun gronden tegen wateroverlast. Met dat doel werden dijken gebouwd, watergangen aangelegd en ging men over tot een systeem van ouderhouds- en instandhoudingswerken. Langzaamaan evolueerden die samenwerkingsverbanden tot publiekrechterlijke instellingen met een eigen wetgeving. Het belang dat de middeleeuwse bestuurders hechtten aan die waterbeheersing blijkt uit een oude regel uit het dijkrecht: «Wie dijkt, die wint tienden», wat een belastingsvrijstelling inhield. De Franse revolutie bevestigde de Wateringen in hun bestaan en de Belgische grondwet handhaafde de bestaande inrichting van de Wateringen.
Democratisch
Een Watering is nu een openbaar bestuur met een autonome werking, in ruime mate gedecentraliseerd en met een specifieke taak: waterbeheersing. Het beheer wordt waargenomen door het bestuur en de algemene vergadering. Vooral dit laatste maakt de Watering tot een van de meest democratische besturen van het land: de beleidsbeslissingen worden rechtstreeks door de stemgerechtigde leden genomen.
Als openbaar bestuur heft een Watering zelf belastingen om de werking te financieren. De negen Limburgse Wateringen hebben elke een ontvanger-griffier in dienst als administrateur en daarnaast stellen zij nog 23 arbeiders te werk voor het uitvoeren van werken in eigen beheer. De voornaamste opdracht bestaat in het ruimen en onderhouden van 1.450 kilometer waterlopen. Daarnaast worden wachtbekkens aangelegd om dorpskernen tegen wateroverlast te beschermen en worden bruggen, duikers, watervallen en vistrappen gebouwd.
Limburg
De negen Limburgse wateringen hebben momenteel 40.817 hectare in hun waterbeheer opgenomen. Ze situeren zich in het noorden en het zuidwesten van de provincie op de rand van het Kempens Plateau. In het noorden zijn de wateringen van het Grootbroek (8.200 ha), van de Dommelvallei (1.839 ha) en de Vreenebeek (1.600 ha) aktief. De grootste watering van zuidwest Limburg, en van gans Vlaanderen, is die van St.-Truiden met 10.014 ha. Verder zijn er nog de wateringen van de Herk (9.824 ha), het Schulensbroek (5.358 ha), de Velpe (1.625 ha), het Vereveld (998 ha) en Schakkebroek en Terbermen (990 ha).
Al die Wateringen hebben bevoegdheden die de grenzen van de gemeenten overschrijden.
Natuurbeheer
«Wijzigingen in landbouwtechnieken, vergroting van verharde oppervlakten en een versnelde waterafvoer via de riolering, watervervuiling, natuurbeheer, milieubewustzijn, het zijn allemaal nieuwe accenten die gelegd worden», zegt Jan Spaas, voorzitter van de Vlaamse Wateringen. In dat kader is het volgens hem dan onder meer noodzakelijk dat vertegenwoordigers van milieuverenigingen opgenomen worden in het bestuur van de Wateringen. «Zo kan een constructief overleg tussen milieu en landbouw tot stand komen en kan er naar evenwichten worden gezocht.»
Imago
De Wateringen willen af van het imago dat ze voorbijgestreefd, archaïsch, oubollig zouden zijn. Eddy Kester van de Vereniging van Limburgse Wateringen: «Nieuwe maatschappelijke, ruimtelijke en ecologische opvattingen hebben er toe geleid dat de werking van de Wateringen wel eens aanleiding gaven tot discussie op allerlei niveau. Vooral de idee als zouden onze besturen hun werking enkel afstellen op landbouwbelangen, wordt ons soms kwalijk genomen. Vandaar dat de Wateringen op de achtergrond geraakt zijn en soms beschouwd worden als marginale besturen.»
François Creemers, secretaris van de Vlaamse Polders en Wateringen: «Via een nieuwe wetgeving die in de maak is, zullen de provincies ingedeeld worden in een aantal grote Wateringen die in dat gebied alle water beheersen. Daar zal dan niet alleen inspraak zijn van de grondeigenaars, maar ook van de gemeenten en van de industrie. Alhoewel we nog met een verouderde wetgeving moeten werken, spelen we nu al in op de geëvolueerde situatie. Ook een verandering van het belastingsstelsel dringt zich op.»
Een verhelderende brochure over Polders en Wateringen wordt uitgegeven door Inbel. Daarnaast geven de Vlaamse Polders en Wateringen maandelijks een informatieblad uit. De Limburgse Wateringen beschikken ook over een reizende tentoonstelling, momenteel opgesteld in de bibliotheek van Heusden-Zolder. Directe info is beschikbaar op tel. 011/63.37.04. of in het oude gemeentehuis van Grote-Brogel waar Eddy Kesters en Francois Creemers graag uitleg geven.
J.S.
De Limburgse Wateringen staan in voor het ruimen en onderhouden van 1.450 kilometer waterlopen. (Foto: R.L.) (Fotograaf:RAYMOND LEMMENS)